İRAN'IN AZERBAYCAN KARŞISINDAKİ SON ÇIRPINIŞLARI

Zengezur Koridoru’nun açılmasıyla birlikte İran-Ermenistan sınırının ortadan kalkacağı öngörülen konular arasında olduğunu düşünüyorum. İran sınırına paralel olarak inşa edileceği ileri sürülen koridorun; İran’ın Avrupa ile bağlantısını fiilen keseceği, bu nedenle İran’ın Avrupa’ya ulaşmasının “en güvenli” yolu olan Kafkasları kaybedeceği ve Avrupa’ya ulaşmak için Türkiye ile Rusya’dan izin almak zorunda kalacağıni öngörüyorum.Bu koridorun güvenliğinin Rusya tarafından sağlanacak olması nedeniyle Rus güçlerinin İran sınırına yerleşeceği de yine İranlı uzmanlar tarafından sıkça dikkat çekilen konulardan biri. Yine bu kapsamda koridorun açılmasıyla birlikte İran’ın, Azerbaycan’ı Nahçıvan’a bağlayan transit ülke olma özelliğini kaybedeceği ve bu durumun, İran’ı önemli coğrafi ve jeopolitik avantajlardan mahrum bırakacağı kesin ve nettir. 

Çünkü bu koridorun faaliyete geçmesi durumunda, İran’a ihtiyaç duyulmadan Bakü ile Nahçıvan’ı birbirine bağlamak mümkün olacağı gibi Türkmen gazının Azerbaycan üzerinden Avrupa’ya taşınmasının da önü açılacak. Böylesi bir gelişmenin İran açısından jeopolitik bir felaket olacağına dikkat çekmek istiyorum.Zengezur Koridoru’nun, İran’ı Kafkasya denkleminden tamamen çıkaracağı savunuyorum. Hatta Azerbaycan’ı Nahçıvan’a bağlayan en önemli güzergâh olmaktan çıkması; uzun vadede İran’ın, Kuşak ve Yol Projesi ile Çin’den Avrupa ve Asya’ya geçiş yollarından çıkarılmasına da neden olabilecek.ekonomik ilişkilerine potansiyel tehdit olarak görülüyor. Ayrıca Tahran yönetimi; olası bir Azerbaycan-Ermenistan-Türkiye yakınlaşmasının İran’ın bölgedeki siyasi pozisyonunu zayıflatacağına, ulusal ve bölgesel çıkarlarını tehlikeye atacağına inanıyor.

'İran'a göre Azerbaycan diye bir yer yok'

Örneğin bu yakınlaşma ile birlikte Tahran’ın, Erivan ile Bakü üzerindeki etkisinin azalmasının yanı sıra Türkiye’nin İran’a karşı Ermenistan pazarındaki hâkimiyeti artacak. Son olarak güçlü bir Azerbaycan, İran açısından istenmeyen bir durum. Birçok İranlı siyasi elite göre Güney Kafkasya, İran’ın uygarlık alanı olup Azerbaycan diye bir yer yok. Bu bağlamda gerek Azerbaycan Cumhuriyeti gerekse İran’daki Türkler sonradan Türkleşmiş İranlılar. Azerbaycan’ın egemenlik ve bağımsızlığına meydan okuyan bu görüş, pek çok İranlı siyasi elit ve akademisyen tarafından sıkça tekrarlanıyor.

Örneğin İranlı diplomat Ebulfazl Zührevend’e göre gerçekte İran toprakları olan “Azerbaycan, yeniden ilhak edilmediği sürece bir kanser hücresi gibi İran’ın başına bela olmaya devam edecektir” ve dahası ekonomik, siyasi ve askerî açıdan güçlü bir Azerbaycan, İran’ın ulusal bütünlüğü açısından bir tehdit olarak görülüyor. Zira Tahran; bağımsız, seküler ve ekonomik olarak güçlü bir Azerbaycan’ın İran’daki en büyük etnik gruplardan biri olan Türkler için bir cazibe kaynağı olmasından endişe ediyor. Topraklarının bir kısmı işgal altında bulunan ve Nahçıvan’a ulaşmak için İran’a bağlı olan bir Azerbaycan, Tahran açısından tercih edilen bir durum. İran’ın, Azerbaycan-Ermenistan çatışmalarında geleneksel olarak gizli veya açıktan Ermenistan’a destek vermesini bu bağlamda yorumlamak gerekiyor.TÜRKBİRKON GENEL BAŞKANI HAKAN AKTÜRK;

Sonuç olarak Zengezur Koridoru, Tahran yönetimi tarafından 2. Karabağ Savaşı’nın ardından İran’ı dışlayan Kafkasya denkleminin son halkası olarak görülüyor. Zengezur Koridoru konusunun Tahran tarafından bir ulusal mesele olarak sunulması, Mehsa Emini’nin ölümü sonrası başlayan içerideki kargaşa ve protestolar nedeniyle zor günler geçiren yönetimin, dikkatleri dağıtmaya yönelik bir hamlesi olarak da okunabilir. Dolayısıyla bu iki hususa bağlı olarak İran'ın ilerleyen süreçte gerilimi daha da tırmandırıcı adımlar atması muhtemeldir.dedi.